حجیت قرائات مختلف سورۀ حمد و ارتباط آن با تواتر قرائات: مروری تاریخی بر آراء عالمان شیعی

بحث از حجیت قرائات سورۀ حمد با توجه به ضرورت قرائت این سوره در نماز، از اهمیت فراوانی نزد مسلمانان برخوردار بوده و همواره مورد ابتلاء آنان بوده است. پژوهش حاضر با هدف دستیابی به ملاک حجیت قرائات سورۀ حمد، سیر تاریخی آرای مفسران و محدثان امامیه را در ارتباط با تواتر قرائات و حجیت آن‌ها بررسی کرده است. بر اساس رهنمودهای اهل بیت علیهم السلام، مسألۀ تعدّد نزول قرآن نزد بسیاری از دانشمندان شیعه مردود بوده است؛ در عین حال، در ارتباط با قرائت سورۀ حمد، بررسی نظریه‌های شاخص در این باره نشان از آن دارد که اکثر دانشمندان قائل به حجیت قرائات مختلف (هفت‌گانه) در این سوره و غیر آن به عنوان قدر متیقن هستند؛ اگرچه حجیت هر قرائت دیگری نیز که تداول آن در عصر امامان معصوم علیهم السلام احراز شود، در نظرات برخی از محققان مطرح شده است. البته در فهم معنای دقیق آیاتی که در قرائت بخشی از آن‌ها اختلاف وجود دارد، توافق در حجیت آن‌ها، همانند استفاده از قرائات در سورۀ حمد نیست؛ با این حال، آرای نوظهور مبنی بر منحصر بودن جواز، تنها برای یک قرائت در سورۀ حمد و همچنین در هنگام استفاده از آیات دارای قرائات مختلف، سخن جدید به شمار می‌آید و مغایر با اتفاق مذکور است.